Η Τουρκία και το Ισραήλ είναι και επίσημα εχθροί

Του Semih Idiz
Οι επιθέσεις του Παρισιού έχουν σοβαρές επιπτώσεις στις τουρκο-ισραηλινές σχέσεις και καμία πλευρά δεν απέχει από την ελεύθερη έκφραση των πικρών συναισθημάτων εκατέρωθεν. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ξεκίνησε πρώτος την τελευταία άγρια ανταλλαγή, όταν έθεσε ερώτημα για το πώς τόλμησε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Βενιαμίν Νετανιάχου, να παρακολουθήσει τη διαδήλωση στο Παρίσι στις 11 Ιανουαρίου, που διοργανώθηκε για να καταδικαστεί η τρομοκρατία, αλλά και να υποστηριχτεί η ελευθερία της έκφρασης.
Ο Ερντογάν απαντούσε σε ερώτηση κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στην Άγκυρα με τον Παλαιστίνιο πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς, ο οποίος είχε ταξιδέψει στην Τουρκία για συνομιλίες, αμέσως μετά τη δική του παρουσία στο Παρίσι. «Με ρωτήσατε τι σκέπτομαι βλέποντας τον Νετανιάχου. Τώρα ρωτώ εγώ εσάς: Πώς νιώθετε για ένα πρόσωπο που σφαγίασε 2.500 ανθρώπους στη Γάζα κουνώντας το χέρι του εκεί, σαν οι άνθρωποι να τον περίμεναν με ανυπομονησία; Αναρωτιέμαι πώς είχε το θράσος να πάει εκεί», δήλωσε ο Ερντογάν.
Τα σχόλια του Ερντογάν δείχνουν ότι ήταν και αυτός υπό την επήρεια των αναφορών των μέσων ενημέρωσης ότι η Γαλλία αρχικά δεν ήθελε τον Νετανιάχου να μεταβεί στο Παρίσι, αλλά έπρεπε να τον προσκαλέσει από τη στιγμή που ο Ισραηλινός ηγέτης κατέστησε σαφές ότι θα παρακολουθήσει τη διαδήλωση έτσι κι αλλιώς.
Παρότι υποστηριζόμενος από τα ισλαμιστικά και φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης, ο Ερντογάν απέτυχε να κερδίσει την υποστήριξη όλων των τμημάτων στην Τουρκία, παρά τις επικρίσεις σε κοσμικούς κύκλους των ενεργειών του Ισραήλ εναντίον της Γάζας.
Ο Μουράτ Βιλχάν, συνταξιούχος πρέσβης ο οποίος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Kultur στην Κωνσταντινούπολη και είναι αντιπρόεδρος του Τουρκο-Ασιατικού Κέντρου Στρατηγικών Μελετών (Turkish Asian Center for Strategic Studies), διαισθάνεται ότι τα σχόλια του Ερντογάν δεν ήταν τα κατάλληλα.
«Υπάρχει μια μίξη μήλων και αχλαδιών εδώ. Έχετε το δικαίωμα να αντιταχθείτε στις ισραηλινές πολιτικές στη Γάζα. Αλλά η διαδήλωση Παρίσι δεν ήταν η [σωστή] αφορμή για να γίνει αυτό. Τέσσερις Εβραίοι σκοτώθηκαν εκεί και ως εκλεγμένος εκπρόσωπος [των Εβραίων], ο Νετανιάχου έπρεπε να πάει εκεί. Αυτό θα πρέπει να θεωρηθεί ως φυσιολογικό, εάν το να είσαι ένας εκλεγμένος αξιωματούχος θεωρείται ιερό», ανέφερε ο Μπιλχάν στο Al-Monitor, εμμέσως αναφερόμενος στα σχόλια του Ερντογάν, αναφορικά με την ιδιότητά του ως εκλεγμένου ηγέτη.
«Δεν έχεις το δικαίωμα να ασκείς κριτική σε ένα πρόσωπο για τη συμμετοχή σε μια τέτοια συγκέντρωση ή να προσπαθήσεις να αποτρέψεις τη συμμετοχή του σε ένα τέτοιο μοναδικό γεγονός. Αν το κάνεις, τότε οι άλλοι θα έρθουν και θα αμφισβητήσουν τη δική σου παρουσία εκεί, δεδομένης της κριτικής για τα τουρκικά δημοκρατικά στάνταρ, είπε ο Μπιλχάν, αναφερόμενος στη συμμετοχή του πρωθυπουργού Αχμέτ Νταβούτογλου στην πορεία στο Παρίσι.
Τα σχόλια του Ερντογάν προκάλεσε επίσης έντονη αντιπαράθεση στην Τουρκία, που αντικατοπτρίζει το χάσμα μεταξύ των υποστηρικτών και των επικριτών του Ερντογάν. Ο Ουγκούρ Ντουντάρ, βετεράνος δημοσιογράφος και αρθρογράφος στην [εφημερίδα] «Sozcu», δεδομένος αντίπαλος του Ερντογάν και του κυβερνώντος Κόμματς Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), για παράδειγμα, αντέστρεψε το σκεπτικό του Ερντογάν, προβάλλοντας ένα επιχείρημα παρόμοιο με του Μπιλχάν.
«Ο Ερντογάν δικαιολογείται να ρωτά τον Νετανιάχου πώς είχε το θράσος να μεταβεί εκεί. Το Ισραήλ έσφαξε αθώους αμάχους στη Γάζα. Αλλά λέγοντας αυτό, θα πρέπει να συνυπολογίσει, ότι [ο Νετανιάχου] μπορεί να απαντήσει λέγοντας, «θα πρέπει πρώτα να μας εξηγήσεις για τις ζωές των νέων που η κρατική βία αφαίρεσε κατά τη διάρκεια [των ταραχών] του πάρκου Γκεζί» ή «πες μας για την υποστήριξη που παρέχει η Τουρκία στο Ισλαμικό Κράτος», έγραψε στη στήλη του ο Ντουντάρ.
Αναφερόταν στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις Πάρκο Γκεζί το 2013, όταν αριθμός των νεαρών διαδηλωτών σκοτώθηκαν από την αστυνομία.
Οι προηγουμένως καλές τουρκο-ισραηλινές σχέσεις, πήραν την κατιούσα μετά την επιχείρηση του Ισραήλ κατά της Γάζας τον Δεκέμβριο του 2008. Ο Ερντογάν κατηγόρησε τον πρόεδρο Σιμόν Πέρες στο Νταβός τον Ιανουάριο του 2009 και κατηγόρησε το Ισραήλ για δολοφονία παιδιών. Οι [διμερείς] σχέσεις χειροτέρευσαν περαιτέρω όταν Ισραηλινοί κομάντος σκότωσαν εννέα Τούρκους στο πλοίο Mavi Marmara που μετέφερε βοήθεια καθώς προσπαθούσε να σπάσει τον αποκλεισμό της Γάζας τον Μάιο του 2010.
Υποκύπτοντας στις πιέσεις του προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, ο Νετανιάχου ζήτησε συγγνώμη για τις δολοφονίες, τον Μάρτιο του 2013 και προσέφερε αποζημίωση. Η πρόσφατη επιχείρηση του Ισραήλ στη Γάζα, η οποία ήρθε σε μια στιγμή που υπό διαπραγμάτευση βρισκόντουσαν οι λεπτομέρειες της τουρκο-ισραηλινής προσέγγισης, αναβίωσε αμέσως την ένταση.
Η αντίδραση του Ισραήλ στις δηλώσεις του Ερντογάν ήταν εξίσου οργισμένη. Στις 14 Ιανουαρίου, ο υπουργός Εξωτερικών, Άβιγκντορ Λίμπερμαν, εξέφρασε οργή προς την Ευρώπη για τη μη ευθεία αντιμετώπιση του Ερντογάν. «Η σιωπή της πολιτισμένης, πολιτικά ορθής Ευρώπης για τον νταή μιας αντισημιτικής γειτονιάς, όπως ο Ερντογάν και της συμμορίας του, μας ταξιδεύει πίσω στη δεκαετία του 1930», δήλωσε ο Λίμπερμαν, πλήττοντας τους Ευρωπαίους ηγέτες σε ένα ιστορικά ευαίσθητο σημείο.
Από την άλλη πλευρά, η Ουάσιγκτον, γρήγορα κατέστησε εμφανή τη δυσαρέσκειά της για τον Ερντογάν, αν και όχι στο επίπεδο και με την ένταση την οποία το Ισραήλ θα ανέμενε. Ερωτηθείσα για τις παρατηρήσεις Ερντογάν, η αναπληρωτής εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Μαρί Χαρφ, είπε στις 13 Ιανουαρίου, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες «διαφωνούν αρκετά έντονα» με αυτόν. «Μπορείς να διαφωνείς με κάποιες πολιτικές που προωθεί μια χώρα και να μην το πας τόσο μακριά ώστε να εξελιχθεί σε αντισημιτισμό», είπε.
Ερωτηθείσα σχετικά με την υποστήριξη της Άγκυρας για τη Χαμάς, η Χαρφ είπε, «η Τουρκία είναι σύμμαχος του ΝΑΤΟ με τον οποίο συνεργαζόμαστε πολύ στενά. Έχει επίσης προσφερθεί να φιλοξενήσει ένα από τα κέντρα εκπαίδευσης για τη συριακή αντιπολίτευση. Έτσι, θα σας ενθάρρυνα να δείτε τη συνολική εικόνα, όταν πρόκειται για την Τουρκία».
Ο Νετανιάχου ήταν εμφανώς οργισμένος για την απροθυμία της Δύσης να καταδικάσει τον Ερντογάν ανοιχτά. Το γραφείο του τον παρουσίασε να λέει, «Νομίζω ότι ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας δεν θα πετύχει αν είναι στηρίζεται στην υποκρισία και έχω ακόμα να ακούσω οποιονδήποτε ηγέτη παγκόσμια να καταδικάσει τα σχόλια [που έγιναν] από τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ούτε ένας».
Η λεκτική πυγμαχία συνεχίστηκε με την απάντηση Νταβούτογλου στον Νετανιάχου και την αντίστοιχη του επικεφαλής συμβούλου εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν. Ο Νταβούτογλου, ο οποίος βρισκόταν λίγα μόλις μέτρα μακριά από το Νετανιάχου κατά τη διάρκεια της πορείας στο Παρίσι, κατηγόρησε τον Ισραηλινό πρωθυπουργό ότι «ηγείται μιας κυβέρνησης που σφάγιασε παιδιά που έπαιζαν στην παραλία της Γάζας» και για τη δολοφονία Τούρκων πολιτών σε πλοίο που μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια.
Κατηγόρησε επίσης το Ισραήλ, ότι «διάπραξη εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας όπως ακριβώς αυτών των τρομοκρατών που πραγματοποίησαν τη σφαγή του Παρισιού».
Ο Καλίν, από την πλευρά του, κατηγόρησε τον Νετανιάχου ότι προσπαθεί να χρησιμοποιήσει την πορεία στο Παρίσι για τους δικούς του πολιτικούς σκοπούς. Είπε, ότι η παρουσία του Νετανιάχου εκεί «αποτελεί προσβολή για τη μνήμη των αθώων αμάχων που σκοτώθηκαν στη Γάζα». Είπε, ότι ο Νετανιάχου «επιχείρησε μια άθλια πολιτική παράσταση» στο Παρίσι.
Τίποτα από αυτά δεν προδιαθέτει για μια τουρκο-ισραηλινή προσέγγιση που να βρίσκεται στον ορίζοντα, παρά την πρόοδο που πέτυχαν οι διπλωμάτες μετά την απολογία του Νετανιάχου για την επιδρομή στο Mavi Marmara. Η κατάσταση επιδεινώνεται περαιτέρω από παρατηρήσεις από διάφορες πλευρές στην Τουρκία που τροφοδοτούν τα αντι-ισραηλινά συναισθήματα.
Ο δήμαρχος της Άγκυρας, Μελίχ Γκιοκτσέκ, για παράδειγμα, ισχυρίστηκε ότι η Μοσάντ βρίσκεται πίσω από τις επιθέσεις στο Παρίσι, επειδή το Ισραήλ ενοχλήθηκε με την υποστήριξη του γαλλικού Κοινοβουλίου στην αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους. «Το Ισραήλ σίγουρα δεν θέλει αυτό [οι αναγνωρίσεις] να αναπτυχθεί στην Ευρώπη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Μοσάντ είναι σίγουρα πίσω από αυτές τις επιθέσεις », είπε ο Γκιοκτσέκ, κατά τη διάρκεια συνεδρίου της νεολαίας του ΑΚΡ στην Άγκυρα.
Ο Ζάλι ντε Τολέδα, ένας εκπρόσωπος στο Ισραήλ για τους Εβραίους που προέρχονται από την Τουρκία, εξέφρασε την οργή του σε επιστολή που απηύθυνε προς τον Γκιοκτσέκ. «Αν ήθελα να σας ρωτήσω πού πήρατε αυτήν την πολύ σοβαρή πληροφορία, είμαι βέβαιος ότι δεν θα ήσασταν σε θέση να απαντήσετε», φέρεται να ανέφερε σύμφωνα με τα τουρκικά ΜΜΕ. «Δε σκεφτήκατε, ότι τέτοιες παρατηρήσεις, δημιουργούν εχθρότητα προς το Ισραήλ και τους Εβραίους και ότι τα νεαρά μυαλά, όταν ακούνε εσάς, μπορεί να θελήσουν να ενταχθούν στην Αλ Κάιντα ή το Ισλαμικό Κράτος;»
Ξεσπάσματα παρόμοιο με εκείνο του Γκιοκτσέκ δεν εμπνέουν εμπιστοσύνη ανάμεσα στα μέλη της πολιορκούμενη εβραϊκής κοινότητας της Τουρκίας, οι αριθμοί [των μελών] της οποίας φθίνουν ταχύτατα. Με αυτό το περιβάλλον ως δεδομένο, οι προοπτικές για τους τουρκο-ισραηλινούς και τους τουρκο-εβραϊκούς δεσμούς δεν φαίνονται καλές.
 
Πηγές: al-monitor.com, mignatiou.com