Της Θάλειας Χούντα
Πριν λίγες ημέρες είχα την χαρά να παραβρεθώ σε μία από τις πιο σημαντικές γιορτές των Πομάκων, το Αδραλέζ, προσκεκλημένη των Πομάκων φίλων μου.
Η Πομάκικη αυτή γιορτή συμβολίζει την αρχή του Καλοκαιριού, όπως επίσης θεωρείται και η Ημέρα Γιορτής του Βοσκού.
Ο εγκάρδιος φίλος μου και μόνιμος συνοδοιπόρος στα δημοσιογραφικά μου οδοιπορικά Αχμέτ Ιμάμ, είναι για εμένα μεγάλος δάσκαλος , αφού όντας δάσκαλος και στην επαγγελματική του διαδρομή, μου μαθαίνει με απίστευτα λεπτομερή τρόπο την ιστορία, τα ήθη και τα έθιμα των υπερήφανων Πομάκων.
Έχοντας αντλήσει αρκετα στοιχεία απο την εφημερίδα Ζαγάλισα, θα μοιραστώ μαζί σας κάποια από τα έθιμα αυτής της πομάκικης γιορτής.
Οι ρίζες της γιορτής αυτής, χάνονται στα βάθη της ιστορίας, στην ειδωλολατρική εποχή των Πομάκων, στην εποχή των Σαμάν και του Διόνυσου. Στο διάβα της ιστορίας προστέθηκαν ή αφαιρέθηκαν πράγματα ή απαγορεύτηκαν εντελώς οι διάφορες εκδηλώσεις του Εντρελέζ, με τελευταία απαγόρευση του έτους1979, από τον τότε μουφτή Ξάνθης όπου ίσχυσε περίπου μία πενταετία.
Η Θάλεια με τον Πρόεδρο του Πανελληνίου Συλλόγου Πομάκων Αχμέτ Ιμάμ στο Αδραλέζ
Οι Πομάκοι, γεωργο-κτηνοτροφικός λαός, μέχρι την δεκαετία του ΄70 είχαν καθιερώσει ως γιορτή την 6η Μαΐου, που συμπίπτει με την πρώτη μέρα των θερινών ημερών του έτους. Εμπειρικά λέγεται ότι ουδέποτε έχει χιονίσει μετά την 6η Μαΐου και υπάρχει και η παροιμία «Δουρ νι δόϊδε Εντρελέζ, λέτο νι δοχόδα» που σημαίνει «άμα δενέρθει το Εντρελέζ, καλοκαίρι δεν έρχεται».
Η διαπίστωση της ημέρας γινόταν ως εξής: πριν ανατείλει ο ήλιος το πρωί έβγαιναν οι γέροι του χωριού στην ύπαιθρο, στα λιβάδια, σε χωράφια ανήλια και προσήλια και παρακολουθούσαν εάν θα πέσει πρωινή δροσιά και εάν θα υπάρχει νηνεμία κατά την ανατολή του ήλιου. Εφόσον διαπιστωθεί το φαινόμενο αυτό συλλέγανε δροσιά για μαγιά και την ανακατεύανε με γάλα φρέσκο και εφόσον γινόταν γιαούρτι ήταν βέβαιοι ότι η ημέρα ήταν Εντρελέζ και έτσι ξεκινούσαν οι εκδηλώσεις.
Ενδεικτικά θα παραθέσω κάποιες από τις πολλές εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται.
Η ημέρα του Εντρελέζ είναι ημέρα αγάπης, χαράς, τραγουδιού, χορού, εξόδου στην ύπαιθρο και φαγητού με παρέες συγχωριανών και ξένων.
Κατά την ημέρα του Εντρελέζ, ξαναζωντάνευαν ήθη και έθιμα, όπως λόγου χάρη τα ανύπαντρα κορίτσια από την προηγούμενη βραδιά μάζευαν λουλούδια, τα έβαζαν σε πιθάρια με ένα πανί από ρούχο που είχαν φορέσει, με το μισό δένανε τα λουλούδια και το άλλο μισό το βάζανε κάτω από τα μαξιλάρια για να προκαλέσουν την τύχη τους.
Τα αγόρια τρεις φορές περνούσαν από το ποτάμι με ένα στεφάνι νάρκισσο τυλιγμένο στη μέση τους και το βράδυ το έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι για να δουν στο όνειρό τους την αγαπημένη τους και να ανοίξει η τύχη τους.
Άνδρες και γυναίκες τυλίγανε σε ένα πανί ένα νόμισμα και το θάβανε κάτω από μονοετούς καλλιέργειας δένδρο όπως κληματαριά ή τριανταφυλλιά για να γίνουν γρήγορα πλούσιοι.
Όλοι οι νέοι, αγόρια, κορίτσια, άνδρες, γυναίκες κατρακυλούσανε στα καταπράσινα λιβάδια και περιτυλίγανε στεφάνια από νάρκισσο στις μέσες τους για να είναι γεροί και ζωηροί. Αργότερα πλένονταν με νερό που είχαν μουλιάσει με άγρια λουλούδια από γεράνι για να είναι υγιείς κατά την διάρκεια του έτους.
Όσοι ήταν άρρωστοι, πολύ πρωί πριν ανατείλει ο ήλιος, τρίβανε ένα σχοινί από τρίχα κατσίκας σε ξερό ξύλο, για να πιάσουν ζωντανή φωτιά [Jiv Ogan], να την διαπεράσουν μέχρι επτά φορές για να βρουν την υγεία τους.
Οι οικογένειες που ήθελαν να συμπεθεριάσουνε καθόταν μαζί ή κοντά, προκειμένου να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους και να γνωριστούν καλύτερα οι οικογένειες των δύο πλευρών. Εφόσον ταιριάζανε και επιθυμούσανε οι δύο πλευρές το συμπεθεριό, συστήνανε σύμπραξη για να θερίσουν, να αλωνίσουν, να βοσκήσουν τα κοπάδια από κοινού, δηλαδή ήταν ο προ αρραβώνας μεταξύ των οικογενειών. Για το λόγο αυτό τα διαζύγια των συζύγων ήταν σχεδόν ανύπαρκτα στους Πομάκους.
Σε όλες τις εκδηλώσεις πάντα υπήρχε μια δυνατή φωτιά και όλα λάμβαναν χώρα γύρω από τη φωτιά. Η φωτιά δυναμωνόταν συνέχεια και τη διατηρούσαν μέχρι αργά το βράδυ, και μερικοί επί μέρες. Η φωτιά για το Εντρελέζ ήταν απαραίτητη και ζωντάνευαν ήθη και έθιμα που δεν τηρούνταν άλλες φορές. πολλές ακόμα παραδόσεις, που σιγά -σιγά χάνονται ή χάθηκαν μια για πάντα αφήνοντας την θέση τους στο σύγχρονο τρόπο διασκέδασης της καφετέριας και του κλαμπ. Τα βασικά πρωτόγονα μουσικά όργανα, το νταβούλι, η γκάιντα, η φλογέρα, το καβάλι, η πλάγια σφυρίχτρα από καρυδιά, ξεχάστηκαν προ πολλού και είναι πλέον γλυκιά ανάμνηση για μας τους ηλικιωμένους.
Κατά την ημέρα του Εντρελέζ υπήρχαν πράγματα που απαγορευόταν και ήταν γρουσουζιά να τα κάνεις,
Έχοντας επιχειρήσει να σας δώσω μία γεύση απο την ιδιαίτερη αυτή Πομάκικη εορτή το επόμενο βήμα είναι να επισκεφθούμε τα Λουτρά Θερμών και να περάσουμε τρεις φορές από την τρύπα του βράχου και να αφήσουμε ένα κομμάτι πανί από τα ρούχα μας, δένοντάς το στην συκιά και έτσι μέχρι το επόμενο χρόνο δεν πρόκειται να πεθάνουμε!
Προσθήκη σχολίου