Σ. Αραβία-Ιράν-Τουρκία και η πολύπλοκη στρατηγική των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή

Του George Friedman, STRATFOR
Ένας συνασπισμός σουνιτικών αραβικών κρατών, οργανωμένος από την Σαουδική Αραβία, εξαπέλυσε αεροπορικές επιδρομές στην Υεμένη, κατά των υποστηριζόμενων από το Ιράν σιιτών Χούτι. Η εξέλιξη αυτή αποδεικνύει τρία πράγματα.
Το πρώτο είναι πως ο ρόλος των ΗΠΑ στις περιφερειακές συγκρούσεις, όντως, άλλαξε, με τους Αμερικανούς να μην αποτελούν τον βασικό στρατιωτικό πυλώνα των περιφερειακών συμμαχιών. Τον ρόλο αυτό αναλαμβάνουν πλέον οι περιφερειακές δυνάμεις, με τις ΗΠΑ να διαδραματίζουν δευτερεύοντα ρόλο.
Το δεύτερο είναι πως η Σαουδική Αραβία και οι σύμμαχοί της διαθέτουν πια τον απαραίτητο σύγχρονο εξοπλισμό για να φέρουν εις πέρας μια τέτοια επιχείρηση, τουλάχιστον στην Υεμένη. Η επιχείρηση ξεκίνησε με την καταστολή της αεράμυνας των Χούτι, οι οποίοι διέθεταν αντιαεροπορικά όπλα από το οπλοστάσιο του στρατού της Υεμένης. Αυτό σημαίνει πως οι περιφερειακές δυνάμεις, αν και ευχαρίστως θα μετέφεραν τα βάρη του πολέμου στους Αμερικανούς, μπορούν να κινηθούν και μόνες τους αν οι Αμερικανοί αρνηθούν να τα επωμιστούν.
Μια μάχη εξελίσσεται στο Τικρίτ με το σουνιτικό Ισλαμικό Κράτος και τους συμμάχους του στη μια πλευρά και έναν περίπλοκο συνδυασμό ανάμεσα στον κυριαρχούμενο από σιίτες ιρακινό Στρατό, σιιτικές πολιτοφυλακές, σουνιτικές αμάδες βασισμένες στις τοπικές φυλές και σουνιτικές κουρδικές ομάδες από την άλλη.
Στη Συρία, η μάχη διεξάγεται μεταξύ του κοσμικού καθεστώτος κοσμικής κυβέρνησης του προέδρου Μπασάρ Αλ Άσαντ – κυριαρχούμενη από αλαουίτες που αποτελούν σιιτική σέχτα – και σουνιτικές ομάδες. Ωστόσο, σουνίτες, δρούζοι, και χριστιανοί έχουν επίσης πάρει το μέρος του καθεστώτος. Δεν είναι λογικό να αναφέρεσαι σε συριακή αντιπολίτευση υπό την έννοια του συνασπισμού διότι υφίσταται σημαντική εσωτερική εχθρότητα. Πράγματι, υφίσταται ένταση όχι μόνο ανάμεσα στους σουνίτες και τους σιίτες, αλλά επίσης ανάμεσα στις σουνιτικές και τις σιιτικές ομάδες.
Στην Υεμένη μια τοπική σύγκρουση εξελίχθηκε σε θρησκευτικό πόλεμο προς όφελος των περιφερειακών δυνάμεων που εμπλέκονται σε αυτόν. Το Ιράν επιχειρεί να αυξήσει την επιρροή του. Αυτή είναι η νέα στρατηγική του Ιράν και όντως έχει καταφέρει να επεκτείνει την επιρροή περισσότερο από ποτέ από την εποχή του Σάχη. Το Ιράν προσπάθησε να δημιουργήσει μια ζώνη επιρροής εκτεινόμενη από τη Μεσόγειο μέχρι τα ανατολικά σύνορά του. Η επιβίωση του καθεστώτος Άσαντ και η εγκατάσταση μιας φιλοϊρανικής κυβέρνησης στο Ιράκ, σε συνδυασμό με την ισχυρή παρουσία της Χεζμπολάχ στον Λίβανο, θα προσέδιδε στο Ιράν την ζώνη επιρροής που επιθυμεί.
Για λίγο φάνηκε, ότι η στρατηγική αυτή του Ιράν απέτυχε λόγω της επικείμενης πτώσης του Άσαντ, το 2012 και το γεγονός πως η κυβέρνηση του Ιράκ δεν αποδέχθηκε τον ρόλο της μαριονέτας του Ιράν. Τα δεδομένα αυτά σε συνδυασμό με τις σε βάρος του δυτικές κυρώσεις, περιόρισαν το Ιράν σε αμυντικό ρόλο και τη στρατηγική επέκτασης της ζώνης επιρροής του ένα φευγαλέο όνειρο.
Η εμφάνιση και η ισχυροποίηση του Ισλαμικού Κράτους όμως, επανέφερε το ιρανικό όραμα στη ζωή. Το Ιράν εκμεταλλεύτηκε την απειλή του ΙΚ προς τους σιιτικούς πληθυσμούς και έφτασε να ελέγχει τις σιιτικές πολιτοφυλακές και τον ιρακινό Στρατό. Η προπαγάνδα επί της ισχύος του ΙΚ προκάλεσε και την αμερικανική επέμβαση η οποία εκδηλώθηκε με αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Η αμερικανική αεροπορική ισχύς χρησιμοποιήθηκε σε συνδυασμό με τις ιρανικές χερσαίες δυνάμεις. Δεδομένης της αμερικανικής στρατηγικής περί μη εμπλοκής χερσαίων δυνάμεων, η συνεργασία με το Ιράν επιβάλλεται. Έτσι το Ιράν καθίσταται ο αδιαφιλονίκητος νικητής στο Ιράκ.
Παρόμοια είναι η κατάσταση και στην Συρία, όπου το Ιράν και η Ρωσία, παραδοσιακά, στηρίζουν το καθεστώς Άσαντ. Οι Ιρανοί αποτελούν σημαντικότερους συμμάχους για τον Άσαντ, λόγω και της εμπλοκής της συμμάχου της Χεζμπολάχ. Έτσι, εκεί που η ήττα του Άσαντ φαινόταν βέβαιη, τα δεδομένα έχουν αλλάξει. Οι ΗΠΑ που ήταν πάντα κατά του Άσαντ, σταθμίζοντας τις περιστάσεις, τηρούν ένα είδος ουδετερότητας πλέον, έναντι του καθεστώτος. Ο Άσαντ προφανώς είναι ευχαριστημένος από την αμερικανική ουδετερότητα και επιθυμεί απευθείας διάλογο με τις ΗΠΑ. Το Ιράν πάντως, ανεξαρτήτως του τελικού αποτελέσματος στην Συρία, έχει τα μέσα για να διατηρήσει την επιρροή του εκεί.
Στην Υεμένη, αρκεί μια ματιά στον χάρτη για να κατανοήσει κανείς γιατί η Σουηδική Αραβία και οι χώρες του Συμβουλίου του Κόλπου, όφειλαν να αντιδράσουν. Η Σαουδική Αραβία και οι σύμμαχοί της δεν μπορούν να επιτρέψουν τη δημιουργία ενός φιλοϊρανικού κράτους στα σύνορά τους, απειλούμενες από σιιτικό, ιρανικό αποκλεισμό. Το ζήτημα είναι ξεκάθαρο για τους Σαουδάραβες, που άλλωστε αντιπροσωπεύουν τον πυρήνα του σουνιτικού κόσμου.
Έτσι, η Σαουδική Αραβία και οι σύμμαχοί της ακολουθούν αμυντική στρατηγική, μέσω επιθετικής τακτικής, με στόχο να σταματήσουν την εξάπλωση της ιρανικής και της σιιτικής επιρροής. Η Σαουδική Αραβία ακολουθεί αμερικανική στρατηγική των αεροπορικών βομβαρδισμών των Αμερικανών, η οποία θα μεταβληθεί μόνο αν απαιτηθεί η εμπλοκή χερσαίων δυνάμεων στην Υεμένη.
Η αμερικανική στρατηγική είναι πιο περίπλοκη. Οι ΗΠΑ ακολουθούν μια στρατηγική επικεντρωμένη στη διατήρηση της ισορροπίας δυνάμεων στην περιοχή, χωρίς να υποστηρίζουν κάποια συγκεκριμένη περιφερειακή δύναμη, αλλά διατηρώντας μια ισορροπία μεταξύ των δυνάμεων αυτών. Έτσι οι ΗΠΑ παρέχουν πληροφορίες στην Σαουδική Αραβία και τους συμμάχους της κατά των Χούτι και του συμμάχου τους Ιράν.
Στο Ιράκ, οι ΗΠΑ υποστηρίζουν τους σιίτες και κατ’ επέκταση στους συμμάχους τους (το Ιράν), βομβαρδίζοντας το ΙΚ. Στη Συρία η αμερικανική στρατηγική είναι ιδιαίτερα περίπλοκη. Έτσι, οι ΗΠΑ υποστηρίζουν το Ιράν σε ένα μέτωπο και το αντιμάχονται σε άλλα, την ώρα που οι διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν βρίσκονται σε εξέλιξη.
Οι ΗΠΑ, στην πραγματικότητα, δεν ανησυχούν για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης, καθώς θεωρούν πως το Ιράν δεν έχει τη δυνατότητα να παράγει πυρηνικά όπλα, καθώς ακόμα δεν έχουν πραγματοποιήσει καν πυρηνική δοκιμή, βήμα απαραίτητο για την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων. Με ή χωρίς συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, οι ΗΠΑ θα εξακολουθούν να βομβαρδίζουν το ΙΚ, βοηθώντας, εμμέσως, το Ιράν, ενώ παράλληλα θα ενισχύουν τους Σαουδάραβες στην Υεμένη, στρεφόμενες κατά του Ιράν. Το πραγματικό ζήτημα είναι πάντως πως το Ιράν αποφάσισε να περιλάβει στην εκτεινόμενη από τη Μεσόγειο ζώνη επιρροής του και την Υεμένη. Το ερώτημα είναι πως θα συνεχίσει η Σαουδική Αραβία, με τις ΗΠΑ να ακολουθούν την ανωτέρω περιγραφόμενη στρατηγική.
Επίσης σημαντικό ζήτημα αποτελεί και η στάση της Τουρκίας. Η Τουρκία έχει τη ισχυρότερη οικονομία και τον μεγαλύτερο στρατό στην περιοχή. Το πόσο καλός είναι αυτός ο στρατός είναι μια άποψη που χωράει συζήτηση. Η Τουρκία παρατηρεί το χάος στα νοτιοανατολικά της σύνορα, παράλληλα με την αυξανόμενη ένταση στον Καύκασο και τη Μαύρη θάλασσα. Το ζήτημα της Συρίας και του Ιράκ, αλλά και η αύξηση της επιρροής του Ιράν, είναι το πλέον ενοχλητικό για την Τουρκία.
Η Τουρκία κατηγόρησε το Ιράν ότι προσπαθεί να κυριαρχήσει στην περιοχή. Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ερντογάν ήλπιζε να δει τη χώρα του ηγέτη του σουνιτικού κόσμου, περιφερειακά. Την ώρα όμως που οι Σαουδάραβες ενεργούν στην Υεμένη, η Τουρκία πράττει ελάχιστα σε Συρία και Ιράκ και οι εξελίξεις την έχουν ήδη ξεπεράσει. Παρόλα αυτά η Τουρκία παραμένει μια μεγάλη σουνιτική δύναμη και ο τρίτος πόλος ισχύος στην περιοχή μαζί με την Σαουδική Αραβία και το Ιράν. Η εμπλοκή της Τουρκίας στις εξελίξεις θα αποτελέσει το κρίσιμο σημείο που θα κρίνει τις εξελίξεις.
Οι Αμερικανοί, όπως και οι Βρετανοί πριν από αυτούς, δεν εμπλέκονται άμεσα στις συγκρούσεις της περιοχής, αλλά επικουρικά, ώστε να διατηρείται η ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή. Είναι εξαιρετικά πολύπλοκο και δεν προσφέρεται για απλουστευτική ή ιδεολογική ανάλυση. Αυτή είναι η νέα δυναμική στην περιοχή. Και αν οι Ιρανοί αφήσουν κατά μέρος τα θεωρητικά πυρηνικά τους σχέδια και επικεντρωθούν επί της στρατηγικής αυτής, θα φέρουν στο παιχνίδι και τους Τούρκους επαναφέροντας την ποθητή ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή.
 
ΠΗΓΗ: defence-point.gr
ΑΠΟΔΟΣΗ: Παντελής Καρύκας